“Welke framemaat heb ik nodig”, is misschien wel één van de meest en terecht gestelde vragen onder fietsers en mountainbikers. Het antwoord op die vraag is in de eerste plaats voor iedereen anders en is daarnaast van verschillende factoren afhankelijk. Hoewel de binnenbeen- en lichaamslengte vaak al een indicatie van de juiste mountainbike framemaat geven is het verstandig om ook nog rekening te houden met bepaalde geometrische aspecten, je eigen rijstijl en je lichaamsverhoudingen.
In dit artikel behandelen we de verschillende aspecten die belangrijk zijn bij het bepalen van de juiste framemaat van je mountainbike. Voor we in de details duiken is het ook belangrijk om te weten wat de risico’s of nadelen van een te groot of te klein frame kunnen zijn.
Inhoud
Risico’s en nadelen van de verkeerde framemaat
De framemaat van je mountainbike is iets waar je goed over moet nadenken en waarbij je je best goed laat adviseren. Zowel een te grote als te kleine framemaat kan voor diverse ongemakken zorgen of zelfs blessures veroorzaken. Heb je toch de juiste framemaat dan kan een foutieve afstelling van bijvoorbeeld de zadelhoogte of het stuur voor ongemakken zorgen of minder comfortabel zijn om te fietsen.
Een mountainbike met de juiste framemaat en afstelling zal ervoor zorgen dat je veel meer, langer en vaker op de mountainbike al zitten en er ook optimaal van zal kunnen genieten.
Veel voorkomende problemen bij een slechte afstelling of zelfs een verkeerde framemaat zijn bijvoorbeeld ernstige zadelpijn door een verkeerd of slecht mtb zadel, kniepijn, pijn in de rug, voeten armen, polsen, heupen en nek. Dit wil je uiteraard voorkomen en dat kan door de nodige aandacht te besteden aan de juiste framemaat en afstelling.
Framemaat op basis van lichaamslengte
Een eerste indicator om de juiste framemaat van je mountainbike te bepalen is meestal je lichaamslengte. Net als bij kleding zijn mtb frame’s ook onderverdeeld in verschillende maten gaande van XS tot en met XXL.
Een serieus addertje onder het gras is dan weer dat deze maten per merk ook nog eens erg uiteen kunnen lopen. Zo kan een maatje L bij merk X overeenkomen met een maatje M bij merk Y en ga zo maar door. Een rechte lijn hierin trekken is dus niet zo eenvoudig.
De framematen zijn dan gekoppeld aan een bepaalde lichaamslengte waarbinnen je moet vallen. Ook hierin schuilt weer enig gevaar wanneer je net tussen twee maten in valt. Veelal wordt dan geadviseerd om de grotere maat te nemen als je wat meer rechtop wil zitten en relaxter wil fietsen (zoals een tourfietser). Wil je echter een wat agressievere/sportievere houding dan neem je best de kleinere maat.
Framemaat tabel
In onderstaande framemaat tabel kan je het verschil in framematen bij verschillende bekende merken goed zien. Uiteraard zit er ook nog wel enig verschil tussen verschillende modellen.
| MERK / MAAT | XS | S | M | M/L | L | XL | XXL |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| SCOTT | >162 cm | 160-172 cm | 168-180 cm | – | 178-188 cm | 183-198 cm | <193 cm |
| TREK | 147-155 cm | 153-162 cm | 161-172 cm | 170-179 cm | 177-188 cm | 186-196 cm | 195-203 cm |
| GIANT | 150-165 cm | 162-172 cm | 170-185 cm | – | 183-193 cm | 190-203 cm | – |
| Specialized | 148-155 cm | 158-165 cm | 165-178 cm | – | 178-185 cm | 185-193 cm | 191-200 cm |
| CUBE | 148-158 cm | 159-170 cm | 171-176 cm | – | 177-182 cm | 183-188 cm | 189-194 cm |
| CANYON | <166 cm | 166-175 cm | 175-183 cm | – | 183-192 cm | >192cm | – |
| CANNONDALE | – | 154-165 cm | 162-175 cm | – | 172-182 cm | 180-195 cm | – |
| GHOST | 145-160 cm | 155-170 cm | 165-180 cm | – | 175-190 cm | 185-195 cm | – |
Voornamelijk bij de kleinere framematen zie je toch een beduidend verschil en is de kans op foutjes, als je zomaar van een bepaalde maat uitgaat, vrij groot. Schakel je over naar een ander merk van mtb, check dan zeker of je geen andere framemaat nodig hebt tov je vorige mountainbike… Bij TREK heb je nog een maat tussen M en L.
Fietsmaat bepalen op basis van de binnenbeenlengte
Naast de lichaamslengte kan je ook de binnenbeenlengte gebruiken om te berekenen welke fietsmaat je precies nodig hebt. Hiervoor kan je een simpele formule gebruiken.
In eerste instantie moet je je binnenbeenlengte meten. Dit kan je doen door rechtop tegen een muur te gaan staan met je voeten een beetje gespreid. De binnenbeenlengte komt overeen met de afstand tussen de vloer en je kruis.
Vermenigvuldig daarna de binnenbeenlengte (in cm) met 0,226 om de framemaat in inch te berekenen. Daarnaast kan je de binnenbeenlengte ook vermenigvuldigen met 0,574 om de framemaat in cm te verkrijgen.
Voorbeeld: binnenbeenlengte van 86 cm
86 x 0,226 = 19,44 inch
86 x 0,574 = 49,36 cm
In het voorbeeld hierboven val je dus tussen twee maten in namelijk 19″ en 20″. Kies in zo’n geval voor de kleinere maat (19″) als je wendbaarder wil zijn en een sportievere zithouding wil op de fiets. Kies voor de grotere framemaat (20″) als je wat meer comfort wil en iets meer rechtop wil zitten.
De beste manier om de juiste keuze te maken is om met beide framematen een testritje te maken. Echter is dat in de praktijk helaas niet altijd mogelijk. Om die reden kan het handig zijn om eens een testevent te bezoeken van een bepaald merk waarin je interesse hebt. Zo bezocht ik in 2022 de BH Bikes testdagen.
Framemaat meten
De maten XS tot en met XXL zijn uiteraard niet zomaar lukraak gekozen. Deze zijn bij de meeste merken bepaald op basis van de lengte van de zitbuis. De lengte van de zitbuis is de afstand gemeten van het midden van de trapas (bottom bracket) tot aan de “kraag” of rand van de zitbuis waar je de zadelpen in dient te plaatsen.
De afstand die je meet kan je daarna omzetten in inch en zo bekom je de framemaat van de fiets. Ook hier geldt weer dat een 19″ frame bij merk X niet persé identiek is aan een 19″ frame bij merk Y.
De twee belangrijkste factoren voor het bepalen van de juiste framemaat
Wellicht heb je, door de maattabel te bestuderen of aan de hand van je binnenbeenlengte, wel al een idee welke framemaat jij bij een bepaald merk nodig hebt. Echter is het ook nog verstandig om enkele geometrische parameters onder de loep te nemen. Op de manier kan je de mtb kiezen die het best aansluit bij jouw lichaam en jouw geprefereerde rijstijl.
De stack en de reach zijn twee belangrijke geometrische factoren die je kan gebruiken om verschillende mountainbikes (van verschillende merken) met elkaar te vergelijken.
Reach
De reach is de afstand gemeten vanaf het balhoofd tot het midden van het bottom bracket. De reach meet je in een rechte lijn. Trek dus eerst een denkbeeldige lijn (stippellijn) vanaf het bottom bracket. De afstand tussen het balhoofd en de bovenkant van de denkbeeldige lijn is de reach.
Om te weten welke reach (groter of kleiner) jij nodig hebt is het belangrijk om je rijstijl eens onder de loep te nemen. De reach bepaald in grote mate de zithouding op de fiets. Heb je een mountainbike met een lange reach dan zal je meer voorover op de fiets zitten. Deze houding is vrij agressief/sportief. Een kortere reach ontlast de rug omdat je dan wat meer rechtop zit en relaxter zal kunnen fietsen.
Vergelijk dus zeker de reach bij verschillende merken. Onderstaand vind je een vergelijk van de reach van de crosscountry fully’s bij verschillende merken in maat L:
| Merk + type | Reach in mm |
|---|---|
| Scott Spark RC | 471 |
| Trek Top Fuel | 479 / 475 |
| Cube AMS Zero | 459 |
| Giant Anthem Advanced Pro | 470 |
| S-Wors Epic EVO | 460 |
| Cannondale Scalpel | 455 |
| Canyon Lux World Cup | 470 |
| BH Lynx Race | 448 |
| Ghost Lector World Cup | 507 |
Zoals je uit de tabel kan afleiden is er wel wat verschil in reach tussen de verschillende merken met Ghost en BH als uitschieters.
Stack
De stack is de afstand tussen het balhoofd en het midden van het bottom bracket. Net als bij de reach meet je dit door een rechte lijn te trekken vanaf je bottom bracket. Deze denkbeeldige (stippel-)lijn laat je lopen tot recht onder het balhoofd. De afstand tussen dit punt en het balhoofd is de stack.
Net als de reach is de stack ook een indicator van de rijstijl/houding die je zal aannemen op de mountainbike. De stack bepaald hoe hoog het stuur staat en hoe het afgesteld kan worden ten opzichte van je zadel.
Een korte stack zorgt voor een agressievere zithouding. De stack kan je wel verhogen door het gebruik van spacers. Daarnaast kan je ook een riser stuurpen monteren. In dit geval zal de stackhoogte hetzelfde blijven maar zal je zithouding wel veranderen en ga je meer rechtop komen te zitten.
Onderstaand vind je een vergelijk van de stackhoogte van enkele crosscountry fully’s bij verschillende merken in maat L:
| Merk + type | Stackhoogte in mm |
|---|---|
| Scott Spark RC | 616 |
| Trek Top Fuel | 599 / 603 |
| Cube AMS Zero | 602 / 603 |
| Giant Anthem Advanced Pro | 603 |
| S-Works Epic EVO | 611 |
| Cannondale Scalpel | 601 |
| Canyon Lux World Cup | 596 |
| BH Lynx Race | 607 |
| Ghost Lector World Cup | 618 |
Andere geometrie waarden waarmee je rekening kan houden
Naast reach en de stack, de twee voornaamste parameters qua geometrie, kan je ook nog rekening houden met de onderstaande geometrische waarden en deze vergelijken per merk:
- Balhoofdhoek (head angle)
- Hoogte van het bottom bracket
- Lengte van de achtervork (chainstay)
- Wielbasis
Balhoofdhoek
De balhoofdhoek is de hoek tussen de voorvork van je mountainbike en de grond. Deze parameter geeft een indicatie over hoe het voorwiel zich zal gedragen tijdens het fietsen. Naast de balhoofdhoek zijn ook de offset en trail (of naloop) waarden die hierop een invloed hebben.
Een mtb met een slappere (slacker) of kleinere balhoofdhoek zal in het algemeen stabieler zijn en meer comfort bieden op technische afdalingen en afdalingen aan hoge snelheid. Een grotere balhoofdhoek biedt dan weer meer stabiliteit op steile beklimmingen. Bergafwaarts kan de fiets zich dan weer wat zenuwachtiger gaan gedragen.
De balhoofdhoek bij crosscountry mountainbikes zowel hardtail als full suspension schommelt vaak rond de 68 à 70°. Met de komst van de zogenaamde downcountry mountainbike kan je tegenwoordig ook een crosscountry mtb met slackere balhoofdhoek kiezen van 65 à 67°.
Dit type mountainbike is de gulden middenweg tussen een crosscountry fully en een trail mountainbike. Door de kleinere balhoofdhoek wordt de reach van de mountainbike wat korter en de wielbasis wat langer. Hierdoor zal je met dit type fiets met meer vertrouwen en controle uit de voeten kunnen op technisch en uitdagend terrein en snelle afdalingen.
Omdat de crosscountry en wereldbekerparcoursen steeds technischer en veeleisender worden zie je ook steeds vaker profs op een slackere of meer downcountry-gerichte mtb zitten. Zo heeft de Scott Spark van Nino Schurter een balhoofdhoek van 67,2° en kan je er, door de cups 180° te draaien, nog 0,6° afpitsen.
Hoogte van het bottom bracket (trapas)
De hoogte van het bottom bracket is de afstand tussen het midden van het bottom bracket en de grond. Een lager bottom bracket zorgt voor een lager zwaartepunt en dus een wendbare en stabielere fiets. Het risico is echter wel dat je sneller obstakels kan raken met je bottom bracket of pedalen.
De hoogte van het bottom bracket is bij een hardtail lager dan bij een full suspension. Bij een fully is dit vaak iets hoger wat uiteraard noodzakelijk is gezien de achtervering. Hoe groter de veerweg bij een full suspension des te hoger het bottom bracket komt te liggen.
Lengte van de achtervork (chainstay)
De lengte van de achtervork is de afstand tussen het midden van het bottom bracket en de as van het achterwiel. Een korte(re) chainstay zorgt ervoor dat het achterwiel zich dichter bij of meer onder de rijder zal bevinden. Hierdoor zal het makkelijker worden om het voorwiel van de grond te krijgen om bijvoorbeeld wheelies uit te voeren. Het rijgedrag van de mtb wordt met een kortere chainstay ook wat speelser.
Daartegenover staat dat het risico bestaat dat het voorwiel sneller grip zal verliezen net omdat het makkelijker van de grond kan komen.
Een lange(re) achtervork zorgt voor een stabielere fiets en dito rijgedrag. Dit is voornamelijk erg handig in steile, snelle en technische afdalingen. Daarnaast is een langere chainstay ook ideaal en efficiënter om te klimmen, gezien het voorwiel niet zo snel van de grond zal komen.
De lengte van de chainstay is voornamelijk een persoonlijke keuze en hangt heel erg af van je geprefereerde rijstijl.
Wielbasis
De wielbasis is de afstand tussen het midden van beide wielen. Deze afstand is afhankelijk van verschillende factoren waaronder de balhoofdhoek, de reach en de chainstay. Parameters die we eerder al besproken hebben…
Echter is het wel belangrijk om te weten van welke geometrische parameters de lengte van de wielbasis vandaan komt.
Een grotere wielbasis zorgt ervoor dat de fiets stabieler wordt. Een kortere wielbasis maakt de fiets speelser en wendbaarder.
Wat is naast de framemaat nog belangrijk om te weten?
Met de bovenstaande basic parameters zoals reach, stack, balhoofdhoek en wielbasis kan je al een mountainbike in huis halen die afgestemd is op jouw rijstijl. Een mtb volledig en 100% op jouw maat zal je echter niet gauw op de kop kunnen tikken. Je zal ergens een compromis moeten maken. Echter zijn er wel verschillende zaken die je nog zelf kan aanpassen of finetunen.
In de veronderstelling dat je uiteraard de juiste framemaat in huis hebt gehaald kan je de mountainbike nog verder gaan afstellen zodat deze het best aansluit op jouw rijstijl en lichaamsverhoudingen. Zo kan je spelen met de zadelhoogte en zithouding en kan je ook de hoogte van het stuur aanpassen of zelfs een langere of kortere stuurpen monteren. Heb je iets kortere benen dan kan je bijvoorbeeld ook kortere cranks installeren.
Om dit allemaal perfect uit te voeren kan je ook een bikefitting laten doen waarbij je hele fiets volledig op jouw lichaam afgesteld zal worden.
Hoe zit dat precies voor dames?
Natuurlijk zijn er ook dames die mountainbiken en dat kunnen we alleen maar toejuichen. Echter is het aanbod specifieke dames mountainbikes beduidend kleiner dan het aanbod heren mountainbikes. Gelukkig zijn er wel merken die ook damesmodellen in hun assortiment hebben.
Een mountainbike voor dames ziet er qua geometrie en afstelling toch een beetje anders uit dan een standaard heren mtb. Dit is uiteraard te wijten aan de totaal andere lichaamsbouw die dames hebben ten opzichte van mannen.
Zo hebben vrouwen bredere heupen waardoor ze in feite een iets breder zadel zullen nodig hebben. Uiteraard heb je om die reden alleen niet per sé een dames model mtb nodig. Op een heren mtb kan je immers ook een dames zadel (laten) monteren.
Naast de bredere heupen hebben vrouwen meestal een smallere schouderbreedte. Daardoor is het stuur van een dames mtb vaak wat minder breed.
Omdat vrouwen gemiddeld kleiner zijn dan mannen zijn er ook specifieke framematen voor dames te verkrijgen. Daarbij komt ook dat de kleinste modellen (maat XS en/of S) ook voorzien kunnen zijn van 27,5″ wielen in plaats van 29″ wielen. Daarnaast zit er soms ook een knikje in de bovenbuis bij de allerkleinste maten. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de mtb van mijn vriendin.
Tot slot
De juiste framemaat kiezen is essentieel en het allereerste wat je goed voor mekaar moet hebben wanneer je een mountainbike gaat kopen. Ook voor andere fietsen geldt dit natuurlijk.
Naast de standaard maataanduiding, gebaseerd op je lichaamslengte en eventueel de binnenbeenlengte, kan je ook rekening houden met bepaalde aspecten aangaande de geometrie van de mountainbike. Op die manier kan je de mountainbike beter afstemmen op je rijstijl en jouw persoonlijke lichaamsverhoudingen.
De belangrijkste factoren op vlak van geometrie zijn reach en stack. Echter kan je ook wat dieper in de geometrie duiken door rekening te houden met de balhoofdhoek, wielbasis en zelfs de hoogte van het bottom bracket.
Als laatste kan je nog aanpassingen doen betreffende de afstelling van onderdelen zoals het hoogte van het stuur, lengte van de zadelpen en de zadelhoogte. Heb je daar echter niet zo heel erg veel verstand van of wil je het echt perfect hebben dan kan je ook kiezen om een bikefitting uit te laten voeren.
Omdat per merk de geometrie als ook de framematen best uiteen kunnen lopen is een goed vergelijk maken essentieel. De mooiste fiets of de mtb van jouw favoriete merk is daardoor niet altijd de beste keuze.
De beste manier om de verschillen aan de lijve te ondervinden is natuurlijk zoveel mogelijk mountainbikes, met uiteenlopende geometrie te testen. Helaas is dat in de praktijk niet altijd mogelijk, maar toch is het aangewezen er toch enige moeite voor te doen. Op die manier zal je uiteindelijk met de, voor jouw rijstijl en lichaam, meest geschikte mountainbike over de trails kunnen scheuren.
