Als het goed is heeft jouw mountainbike twee wielen die netjes en stevig vastzitten in het frame. Maar de wijze waarop de wielen vastzitten kan verschillen. Er zijn namelijk twee manieren om de wielen van een mountainbike vast te zetten namelijk met een steekas of snelspanner. Wat de voor- en nadelen van beide systemen zijn en hoe het precies allemaal werkt, dat ontdek je in dit artikel.
Los van wat er precies op jouw mountainbike zit is het als mountainbiker uiteraard ook gewoon nuttig om te weten hoe je je wiel uit het frame kan halen. Dit is niet alleen thuis belangrijk, bijvoorbeeld tijdens het uitvoeren van onderhoud of het schoonmaken van je mountainbike, maar kan ook onderweg wel eens goed van pas komen als je een keertje pech hebt…
Wat is een steekas?
Een steekas is een holle buis, meestal gemaakt uit aluminium of staal, waarmee je het wiel kan vastzetten in je mountainbike. Dit kan zowel bij het voorwiel als bij het achterwiel.
Welke steekas jouw mountainbike heeft of welke jij nodig hebt kan per merk verschillen want er zijn erg veel verschillende soorten en afmetingen van steekassen te verkrijgen.
Het uiteinde van de steekas heeft een schroefdraad zodat je de steekas kan vastschroeven. Het andere uiteinde kan een inbus opening hebben maar kan ook reeds voorzien zijn van een hendel.
Onderste steekas: steekas achterwiel met inbusopening
Boost vs non-boost
Bij hedendaagse mountainbikes met Boost naven is de meest voorkomende maat van steekas 12 x 148 mm. Bij het voorwiel is de steekas vaak wat dikker en is de maat 15 x 110 mm.
Heeft jouw mountainbike boost naven dan heb je ook een breder en specifiek boost frame waarbij de achterbrug en de voorvork breder zijn. Door die extra breedte kan je ook bredere banden monteren wat de rijeigenschappen van de mountainbike ten goede komt.
Bij non-boost naven is de inbouwbreedte wat smaller en heb je dus ook een andere maat van steekas nodig. Voor het achterwiel is de maat dan 12 x 142 mm en voor het voorwiel 15 x 100 mm.
Vergewis je er dus van of je al dan niet een boost frame hebt indien je een nieuwe steekas gaat kopen. Let daarnaast ook op de lengte van de schroefdraad. De schroefdraad zorgt er namelijk voor dat de steekas goed in het frame vast komt te zitten. Deze moet dus de juiste lengte hebben opdat je deze op de juiste manier en voldoende vast kan draaien.
Let op: er zijn ook nog andere inbouwbreedtes (150 & 157 mm) te verkrijgen. Wil je dus een nieuwe steekas kopen check dan zeker de specificaties en afmetingen op je huidige steekas zodat je meteen de juiste koopt.
Steekas mtb (de-)monteren
Tijdens het onderhouden of schoonmaken van je mtb kan het handig zijn om je wielen te demonteren. Heb je een mtb met steekassen dan zijn er meestal 2 mogelijkheden:
- Steekas met hendel
- Steekas met inbusopening (eventueel met een inbustool inbegrepen)
Ofwel heeft de steekas een hendel of wel is er enkel een inbus opening te zien. Let wel op dat tegenwoordig bij vele mountainbikes standaard een tool in het uiteinde van de steekas zit waarmee je deze los kan maken. Met die tool kan je in veel gevallen ook andere onderdelen van je mountainbike vast en losmaken.
Zo heeft mijn 6mm inbustool ook een T25 en T30 torxkop. Op die manier kan ik met slechts één tool aan een groot deel van de bouten op mijn mtb werken moest dat onderweg een keer nodig zijn.
Steekas demonteren
Heeft jouw mtb steekas een hendeltje dan kan je deze demonteren door de hendel los te draaien waarna je de steekas uit het wiel kan halen.
Heb je geen hendeltje dan heb je een inbussleutel nodig. Check ook zeker dat je het juiste formaat inbussleutel gebruikt. In de meeste gevallen heb je een inbus van 5 of 6 mm nodig.
Met de inbussleutel kan je de steekas losdraaien. Zodra de schroefdraad los is kan je de steekas uit het wiel halen.
Heb je een hendeltje, in de vorm van een inbustool, op de steekas zitten, dan kan je gewoon deze inbus/hendel gebruiken om de steekas los te maken.
Heeft jouw steekas geen hendel of is er geen tooltje op de steekas voorzien, zorg er dan zeker voor dat je de juiste inbus mee neemt als je gaat mountainbiken. Moest het onderweg nodig zijn dan kan je je wiel altijd demonteren. De meeste mountainbikers zullen gewoon de inbus uit hun multitool hiervoor gebruiken.
Steekas monteren
Ben je bezig met het onderhouden en/of schoonmaken van je mountainbike, maak dan de steekas ook weer mooi proper alvorens je het wiel terug gaat monteren. Het is ook erg nuttig om de steekas van een dun laagje montagepasta te voorzien, zowel op de as zelf als op de schroefdraad. Zo voorkom je dat je de steekas een volgende keer moeilijker of in het slechtste geval zelfs niet meer los krijgt.
Heb je een steekas met een ingebouwd tooltje, voorzie het tooltje dan ook van een beetje montagepasta zodat het beter bestand is tegen vuil en water.
Eénmaal de steekas terug in het wiel zit is het belangrijk om deze goed vast te zetten, maar zeker niet te vast. Op de steekas zelf staat vaak gedrukt met welke kracht (uitgedrukt in Nm) je de steekas dient vast te zetten. In veel gevallen zal dit om en bij de 10 Nm zijn. Gebruik hiervoor dus zeker een momentsleutel. Op die manier staat de steekas niet te los en ook niet te vast.
Bij een steekas met hendel moet je de kracht zelf bepalen. Zit de hendel te los dan moet je de steekas nog een halve draai extra meegeven. Krijg je de hendel niet vastgezet dan zit het ding te vast en kan je bijvoorbeeld het terug een halve draai losser zetten.
Ook dit type steekas voorzie je best van een dun laagje montagepasta, wederom om exact dezelfde reden als bij het andere type steekas.
Wat zijn de voor- en nadelen van een steekas?
Steekassen hebben verschillende voordelen, zeker als je deze gaat vergelijken met een snelspanner.
Voordelen van een mtb steekas en wielen met steekas
Een steekas zorgt voor een stabieler geheel
Een steekas zorgt voor een stabieler en stijver geheel en dat is natuurlijk niet onlogisch. De steekas loopt zowel door het frame als door de wielnaaf wat de stabiliteit alleen maar ten goede zal komen. Heb je een steekas zonder hendel dan kan je de steekas ook nog met de juiste kracht vastzetten zoals voorgeschreven. Met een hendeltje is het, net als bij een snelspanner, mogelijk iets minder accuraat of juist.
Je kan het wiel niet scheef of verkeerd plaatsen
Dankzij steekassen hoef je je geen zorgen meer te maken of je wiel al dan niet perfect recht gemonteerd is. Wanneer je het wiel niet juist gepositioneerd hebt zal je de steekas niet kunnen monteren doorheen het frame en de naaf.
MTB hoeft niet op de grond te staan
Een ander, en eerder praktisch voordeel, van steekassen is het feit dat je de mtb niet op de grond hoeft te plaatsen om het wiel opnieuw te monteren. Omdat je het wiel niet fout kan terugplaatsen kan je de mtb gewoon in je montagestandaard laten hangen en op die manier het wiel terugplaatsen. Zo heb je meteen ook beide handen vrij en gaat het supersnel.
Nadelen van een steekas
Nadelen die zijn er natuurlijk ook, al is het maar de vraag hoe nadelig die precies zijn…
Trager dan een snelspanner
Hoe je het ook draait of keert, wanneer je een wiel met steekas moet demonteren ben je altijd net wat langer bezig dan wanneer het wiel vast zou zitten met een snelspanner. Voor de profs en in het heetst van de wedstrijd spelen die seconden natuurlijk een cruciale rol. Echter maken die enkele seconden voor een recreatieve mountainbiker waarschijnlijk geen malle moer uit.
Inbussleutel niet vergeten
Zit er geen inbustool op je steekas dan moet je natuurlijk wel elke rit een inbusje meepakken. De slimste mountainbikers hebben dit uiteraard standaard in hun zadeltas of mtb rugzak zitten, meestal in de vorm van een multitool.
Wat is een snelspanner?
Een snelspanner is een systeem om het wiel snel in het frame vast te zetten doormiddel van spanning. Om een snelspanner goed aan te spannen is deze voorzien van een veersysteem en hendel (ook wel spanner genoemd) aan de ene kant en een borgmoer aan de andere kant.
Door beide delen aan te draaien kan je de spanner uiteindelijk stevig dichtzetten waardoor het geheel vastgeklemd wordt op de uiteinden van het frame.
Wanneer je een wiel met snelspanner demonteert zal je zien dat de snelspanner en het wiel samen uit het frame vallen.
Snelspanners komen bij hedendaagse mountainbike steeds minder voor. Bij instapmodellen kan je wielen met snelspanner nog vinden. Vaak zie je ook een combinatie van snelspanner en steekas, bijvoorbeeld een voorwiel met steekas en een achterwiel met snelspanner.
De meest voorkomende maat van snelspanner voor de mountainbike is 100 mm (voorwiel) en 135 mm (achterwiel) met een diameter van steeds 5 mm.
Wat zijn de voor- en nadelen van een snelspanner?
De voor- en nadelen van een snelspanner kan je eigenlijk al afleiden uit de voor- en nadelen van steekassen halen. In principe zijn de voordelen van een steekas gelijk aan de nadelen van een snelspanner. En ook bij de nadelen geldt hetzelfde.
Voordelen snelspanner
Sneller
Het voordeel van wielen met een snelspanner is dat je vliegensvlug een wiel kan vervangen of demonteren. Gezien de high-end mountainbikes geen snelspanners meer gebruiken is dit tijdens wedstrijden al lang geen argument meer.
Geen tools nodig
Om een wiel met snelspanner te vervangen of te demonteren heb je geen extra tools nodig. Bij sommige steekassen (zonder hendel of tool) heb je een aparte inbussleutel nodig om deze los te maken.
Nadelen snelspanner
Minder stabiel
Wielen met snelspanners zijn over het algemeen minder stabiel. Of je dit als recreatieve mountainbiker ook echt voelt laat ik in het midden. Bij mijn instapmountainbike met snelspanner in het achterwiel was dat eigenlijk het minste van mijn zorgen. De andere nadelen, die je hieronder zal ontdekken, baarden me iets meer zorgen…
Moeilijker om recht en met de juiste spanning te monteren
Wanneer je een wiel met snelspanner demonteert dan valt het wiel gewoon uit het frame. De keerzijde is het wiel opnieuw monteren. Het wiel moet natuurlijk mooi recht zitten maar dat is iets moeilijker dan bij een steekas. Daarnaast heb je niet de mogelijkheid om de snelspanner op een vooraf ingestelde kracht vast te zetten met behulp van een momentsleutel.
Het is dus altijd een beetje gissen hoe vast het ding precies moet zitten. Dit heb je uiteraard ook bij een steekas met hendel. Te los is niet goed maar zit de snelspanner te vast dan kan je de hendel niet voldoende spannen. Het is dus altijd een beetje zoeken.
Let ook zeker op de positie van de hendel wanneer je de snelspanner hebt vastgezet. Bij voorkeur wijst de spanner bij het voorwiel naar achteren en bij het achterwiel naar voren. Is dat niet mogelijk positioneer de hendel dan zo dat je er het minste last van ondervindt tijdens het mountainbiken en deze niet onnodig ver uitsteekt waardoor er dingen achter zouden kunnen blijven haken.
MTB moet op de grond staan om het wiel terug te monteren
Om het wiel op de best mogelijke manier terug te monteren met behulp van een snelspanner is het aangewezen om de mtb op de grond te plaatsen. Zo valt het wiel meteen op de juiste positie en zit het wiel er nagenoeg altijd recht in. Dit heb je niet als je het wiel monteert terwijl de mtb in een montagestandaard hangt.
Wiel met snelspanner (de-)monteren
Door de hendel los te maken zal je merken dat het wiel haast meteen uit het frame zal vallen of loskomen.
Om het wiel terug te monteren plaats je eerst het wiel in het frame. Doe dit niet in een montagestandaard maar gewoon met de fiets op de grond. Zo ben je er zeker van dat het wiel recht in het frame zal zitten. Draai vervolgens de borgmoer aan totdat de hendel aan de andere zijde tegendruk geeft. Je hebt voldoende tegendruk als je de hendel ongeveer tot halverwege kan verplaatsen.
Daarna dien je de hendel nog volledig te sluiten om het geheel goed aan te spannen. Is de hendel te los dan moet je de borgmoer wat verder aandraaien. Krijg je geen beweging in de hendel en kan je deze niet volledig sluiten, dan moet je de borgmoer weer iets losser doen.
Steekas of snelspanner? Wat is de beste keuze?
Zoals we al eerder aanhaalden zijn snelspanners bij hedendaagse mountainbikes niet meer zo vaak terug te vinden. Deze zie je echter nog wel op instapmodellen waar ofwel bij beide wielen snelspanners gebruikt worden of waarbij beide systemen gecombineert worden.
Zo heeft de TREK Marlin van mijn vriendin bij beide wielen snelspanners. Mijn oude Giant had vooraan een steekas en achteraan een snelspanner. Zowel mijn Scott hardtail als full suspension mountainbike hebben beide zowel voor- als achteraan steekassen en zijn voorzien van een inbustool om deze te demonteren. De steekas op de hardtail is er dan weer eentje met een hendel.
Zowel bij de mtb van Elke als mijn eerste Giant hebben we er geen rekening mee gehouden of de wielen een steekas of snelspanner hadden. Dit heb ik bij al mijn andere mountainbikes wel gedaan, maar gezien deze in een iets hogere prijsklasse vielen waren ze standaard voorzien van steekassen.
De voordelen van steekassen spreken voor zich en in de praktijk voelt het in mijn ogen ook echt stabieler. Vroeger had ik regelmatig problemen met het achterwiel (met snelspanner). Sinds ik enkel nog wielen met steekas gebruik heb ik nooit meer dergelijke problemen ondervonden.
Steekas of snelspanner? Mijn voorkeur gaat sowieso uit naar steekassen. Het minieme, en eigenlijk te verwaarlozen, nadeel is geen issue en het monteren en demonteren van wielen met steekassen vind ik persoonlijk ook gewoon leuker. Zeker omdat het altijd juist is en je het in principe niet fout kan doen.
Moet je nu echt je droom mtb maar laten voor wat het is wanneer deze geen steekassen heeft? Zeker niet! Maar het kan natuurlijk wel iets zijn om rekening mee te houden, dat kies je uiteraard helemaal zelf…
