Je stuurpen is een essentieel onderdeel van je mountainbike. Deze vormt de brug tussen je daadwerkelijke stuur en de as die zich tussen dat stuur en de voorvork bevindt. Deze ‘vorkbuis’, ook wel ‘stuurbuis’ genoemd, kan door het balhoofd draaien. Er zijn verschillende soorten MTB stuurpennen die verschillende mogelijkheden bieden. Wij zetten ze voor je op een rijtje zodat je na het lezen van dit artikel weet welke stuurpen voor jouw MTB ideaal is en het positiecomfort biedt dat jij wenst.
Wat is het Ahead-systeem?
Traditioneel was er sprake van bedrade balhoofden. Deze waren voorzien van een zichtbare schroefdraad aan de binnenzijde en werden gebruikt met voorvorken die ook over schroefdraad op de vorkbuis beschikten. Op die manier konden stuur en voorvork vast in het frame worden geklemd maar toch nog draaien.
Moderne fietsen, met name mountainbikes, zijn echter standaard uitgerust met een Ahead balhoofdsysteem in combinatie met een schroefdraadloze, gladde vorkbuis. De kop van de voorvork die is voorzien van een gaatje met schroefdraad, draai je daarbij vast op je stuurpen door middel van een afdekplaatje en een schroef. Dit systeem werd begin jaren ’90 geïntroduceerd en bood diverse voordelen t.a.v. installatie, aanpassing en onderhoud van het stuur.
Ook jij beschikt met zekerheid over een Aheadset balhoofdsysteem op je mountainbike. En dat heeft ook effect op de mogelijkheden die je hebt t.a.v. je mountainbike stuurpen. Dat wordt dus een automatisch een Ahead MTB stuurpen.
Wat is een Ahead stuurpen?
Een Ahead stuurpen is een MTB stuurpen die je heel snel kunt vervangen. Draai eerst de horizontale stuurpenbouten (pijltjes op onderstaande afbeelding) aan de voorzijde los waarmee de stuurpen is vastgeklemd op de vorkbuis. Afhankelijk van de gebruikte bouten heb je hiervoor een inbus- of torxsleutel nodig.
Vervolgens kun je het afdekplaatje bovenop de kop van je stuurpen losdraaien aan de verticale inbusbout (omcirkeld op de afbeelding). Deze bout dient om alles samen te trekken tot 1 geheel en zorgt ervoor dat de vork en het stuur soepel kunnen draaien. Met deze bout kan je ook eventuele speling wegregelen.
Daarna kan je het stuur razendsnel losdraaien aan de voorzijde van de stuurpen. De volledige stuurpen van je fiets losmaken is met het Ahead-systeem zo gedaan.
Je nieuwe stuurpen monteren en vastzetten is vervolgens ook een peulenschil, maar dan in omgekeerde schroefdraadrichting (vastdraaien dus!). Pas wel op dat je vorkbuis bij het verwisselen niet uit het balhoofd schiet.
Kort of lang?
Hoe lang de stuurpen van je MTB idealiter is, hangt mede af van wat jij als ideale zit beschouwt en van andere kenmerken van je zithouding, zoals je zadelhoogte en gekozen framemaat. Neem daartoe eerst onze volledige gids door voor het afstellen van de zadelhoogte en zithouding van je MTB.
De lengte van de stuurpen is de afstand van je vorkbuis naar de plek waarop je stuur aan de stuurpen is bevestigd. Conventioneel is de lengte van een stuurpen meestal een cm of 10. Een korte stuurpen van 45 tot en met 90 mm op je MTB, heeft als voordeel dat je directer kunt sturen en wendbaarder bent. Dit vergt echter wel wat meer stuurmanskunst. Beschik je daarover, kies dan dus voor een stuurpen op je MTB die kort is.
Ben je een beginnend mountainbiker, dan is een wat langere stuurpen van 110 of 120 mm vaak prettig, vooral wanneer je op zeer technische parcoursen rijdt. Het beperkt je wendbaarheid en daarmee je snelheid, maar vergroot de controle.
Is het je juist om het verkrijgen van meer aerodynamica te doen, bijvoorbeeld omdat je met je mountainbike ook de nodige graveltochten maakt op hoge snelheid? Dan kan het ook een afweging zijn om de stuurpen te verlengen op je MTB. Des te verder je stuur weg zit, des te uitgestrekter je zithouding wordt, waarbij er dus sprake is van een toename in aerodynamica.
Vast of verstelbaar?
Aan de hand van ons artikel omtrent je ideale zitpositie, bepaal je ook hoe hoog je stuur het beste kan staan. In de basis heb je voor wat betreft de keuze voor een mountainbike stuurpen 2 opties, namelijk een vaste of een verstelbare stuurpen.
Vaste stuurpen
De lengte van een vaste stuurpen ligt volledig vast, maar je kunt de hoogtepositie van een vaste MTB stuurpen wel verhogen en verlagen. Dat doe je door middel van het aanpassen van je stuurpen spacers. Dat zijn ringen die de ruimte tussen je balhoofd en je stuurpen opvullen. Door extra ringen om de vorkbuis aan de onderzijde van je stuurpen toe te voegen, gaat je stuur(pen) omhoog.
Door ringen aan de onderzijde weg te halen en bovenop je stuurpen te monteren – je stuurpen zit dan niet meer ‘on top’ van je vorkbuis – gaat je stuur anderzijds omlaag.
Het nadeel van het Ahead-systeem is dat je in hoogte wordt beperkt door de uiterste lengte (feitelijk hoogte) van je vorkbuis. Waar je bij het conventioneel bedrade balhoofdsysteem je stuur aanzienlijk hoger en lager kon zetten, kun je de hoogte bij het Ahead-systeem in combinatie met een vaste stuurpen, feitelijk alleen maar finetunen. De mogelijkheden om (een) vaste stuurpen(nen) voor de MTB te verhogen d.m.v. spacers zijn gelimiteerd.
Verstelbare stuurpen
Je kunt echter ook voor een MTB verstelbare stuurpen kiezen. Op die manier kun je je MTB stuurpen toch verhogen, zelfs wanneer je vorkbuis zijn einde heeft bereikt en je geen extra spacers meer kunt toevoegen.
Een verstelbare stuurpen voor de MTB bevat een extra scharnierpunt naast het bevestigingspunt, waardoor je de stuurpen in een hoek naar beneden (negatief) of naar boven (positief) kunt zetten. Meestal kan dat tot maximaal een graad of 20. De afstand naar voren wordt op die manier ook iets korter. Dit maakt het mogelijk om op zeer nauwkeurige wijze de stuurhoogte aan te passen, zonder dat je een langere vork of een heel ander stuur moet kopen.
Stuurhoogte verder verstellen met een vaste stuurpen
De mogelijkheden om een (vaste) stuurpen d.m.v. spacers in hoogte te variëren, zijn zoals gezegd beperkt. Gelukkig zijn er toch enkele opties die je kunt toepassen om de hoogte van je stuur nog verder te variëren, ondanks dat je wellicht beschikt over een vaste stuurpen.
MTB stuurpen omdraaien
Allereerst kun je (een) vaste stuurpen(nen) op de MTB omdraaien. Een vaste stuurpen staat in onze ervaring meestal in een hoek ergens tussen +10 en -10 graden maar er zijn er uiteraard ook die geen hoek hebben (0°). Heb je een positieve of negatieve hoek dan wijst de pen t.o.v. het bevestigingspunt dus óf omhoog, óf omlaag.
Door de mountainbike stuurpen los te maken en het bevestigingspunt dat eerst boven zat vervolgens om te draaien, verandert de stuurpenhoek en gaat je stuur ineens fors omhoog of omlaag, afhankelijk van of je een positieve of negatieve hoek kiest.
Riser bar toepassen
Je kunt het omdraaien van je stuurpen eventueel ook combineren samen met toepassing van een riser bar. Je dient daartoe een heel nieuw stuur aan te schaffen. Kies daarbij niet voor een relatief horizontaal model, maar voor een model waarbij de handgreepsectie veel hoger zit dan de bevestigingssectie.
Eventueel kun je de hoogte daarbij ook nog variëren al naar gelang je het stuur roteert in de bevestigingsbeugel van je stuurpen. Des te vlakker je het stuur zet, des te verder je moet reiken om de handles te kunnen grijpen.
Extender adapter (riser) toepassen
Vandaag de dag zijn er voor mountainbikes ook adapters te verkrijgen die je op dezelfde wijze op de stuurbuis monteert als een Ahead-stuurpen zelf. Deze adapters dienen ertoe om de stuurbuis langer te maken. Ze vormen dus een verlengstuk van je stuurbuis, inclusief spacers zodat je er vervolgens je stuurpen hoger op kunt monteren.
Enkele specials op het gebied van stuurpentechniek
Met alle voorgaande mogelijkheden beschik je over voldoende oplossingen om je stuur met zo’n beetje ieder formaat stuurpen voor jou in een acceptabele positie te krijgen. Of ben jij weer op zoek naar het ultieme? Dat kan ook namelijk.
Stuurpen met grote negatieve hoek
Wellicht heb jij een aparte voorkeur qua zithouding en wil je juist heel erg diep in je beugels tasten, net als meervoudig wereldkampioen Nino Schurter dat graag doet. Een stuurpen met een sterk negatieve hoek zorgt ervoor dat het stuur lager gepositioneerd wordt dan het punt waarop de stuurpen aan de vorkbuis wordt bevestigd. Dat geeft extreme aerodynamica en wellicht prefereer jij het stuurgevoel dat daarbij hoort. Deze opzet staat overigens niet bekend om zijn comfortabele zithouding.
Omdat de vorkbuis licht naar achteren gekanteld is in plaats van loodrecht op de grond, zal een stuurpen met een kleine negatieve hoek normaliter zorgen voor een exact horizontale positionering van die stuurpen t.o.v. de grond.
Er zijn echter zowel vaste als verstelbare stuurpennen waarmee een zeer grotere negatieve hoek gemaakt kan worden. Een voorbeeld van zo’n stuurpen is de SYNCROS XR 1.5 stuurpen, met een hoek van maar liefst – 17 graden.
Dezelfde oplossing als Nino heb je dan weer niet, want voor hem werd door Syncros een speciaal ultralicht stuur ontwikkeld waarbij stuur en stuurpen volledig zijn geïntegreerd (uit 1 stuk bestaan). Deze geïntegreerde stuurtjes zijn ook te vinden op de duurdere SCOTT mountainbikes zoals de Scott Spark. Deze sturen zijn ook voor de recreatieve mountainbiker beschikbaar in verschillende hoekstanden. Nino zelf rijdt met een hoek van -40 graden.
Verende stuurpen
Iedere serieuze mountainbike is vandaag de dag in elk geval uitgerust met een verende voorvork. Dat voorkomt dat je te erge klappen krijgt op je bovenlichaam, je polsen en je handen veroorzaakt door kuilen, stenen of andere terrein specifieke obstakels.
De vering waarborgt ook dat je niet veel snelheid verliest a.g.v. alle oneffenheden. Momenteel is ook het fenomeen ‘verende stuurpen’ in de fietssport in opkomst. Bij het mountainbiken kom je dit echter nog niet tegen omdat de demping daar al door de voorvork wordt verzorgd.
Ben jij echter een sportieve fietser die zich met zijn gravelbike met regelmaat toch offroad begeeft? In dat geval kan een verende stuurpen jou wel comfort bezorgen, aangezien veel gravelbikes zonder voorvorkvering worden uitgerust.
Let op de compatibiliteit
Welke stuurpenoplossing je ook gaat aanschaffen, je moet daarbij goed opletten alvorens je een bestelling plaatst. De dikte oftewel klemdiameter van verschillende voorvorken loopt namelijk uiteen. Het betreft de afmetingen van de vorkbuis waar je de door jou aan te schaffen stuurpen op gaat klemmen.
De meest voorkomende maat is 1 1/8e inch, oftewel 28,575 mm. 1 inch en 1 1/4e inch komen ook voor, maar minder vaak. Aan de voorzijde wordt ook je stuur in de stuurpen geklemd, en de meest voorkomende maat van het oog van een stuurpen aan de voorzijde is 1 1/4e inch oftewel 31,75 mm.
Wijkt de diameter van jouw vorkbuis of van je stuur af van de diameter van het klemoog van de door jou beoogde mountainbike stuurpen, dan is die stuurpen helaas niet geschikt voor jouw fiets.
Conclusie
Vandaag de dag zijn er heel wat mogelijkheden om jouw mountainbikestuur exact op de voor jou ideale hoogte en positie te brengen. Bepaal eerst wat die hoogte en positie voor jou inhouden. Wellicht kun je die specificaties al realiseren met je huidige stuurpen, door te variëren met spacers of door je huidige stuurpen eenvoudigweg om te draaien.
De ideale stuurpen aanschaffen t.b.v. jouw ideale positie vergt best wat wiskunde. De hoekstand van je vorkbuis, de hoek van je stuurpen en de lengte ervan zijn allemaal bepalend voor de positie waarop je stuur komt te hangen.
Kun je met voorgaande oplossingen niet het gewenste stuurresultaat realiseren, neem dan rigoureuzere maatregelen en schaf een verstelbare mountainbike stuurpen aan, een riser ter verlenging van je vorkbuis of een heel nieuw stuur (zogenaamde riser bar).
Mooi hoor, al die beschikbare oplossingen. Maar vallen jouw stuurpenwensen ver buiten het gangbare bereik? Vraag je dan ook eens af of je überhaupt wel de juiste framemaat te pakken hebt.
